Broederschappen,
ambachten en gilden
in kooromgang Noord

Op het glasraam van St.-Franciscus Xaverius (Stalins en zoon, 1906) draagt hij boven de alledaagse zwarte jezuïetentoog een liturgische witte rochet en een groene stool om heidenen te dopen. Als ijverig predikant-missionaris steekt hij het kruisbeeld met de rechterhand omhoog, terwijl hij de linkerhand op de borst houdt. Die ijver voor Christus wordt boven hem verwoord: “Domine, amplius, amplius” (Heer, meer en meer).

Hij wordt geflankeerd door de bustes van O.-L.-Vrouw (links, d.i. iconografisch rechts) en van St.-Augustinus, die zich als kerkleraar, in bisschoppelijk gewaad, klaarstaat om met een pen te schrijven, terwijl hij in de linkerhand het brandende hart houdt dat zijn beroemd citaat verbeeldt: “Gij hebt ons naar U toe geschapen en rusteloos is ons hart tot het rust vindt in U” (Belijdenissen 1, l,1). Aan beide patroonheiligen van het schenkerspaar wordt op een banderol gevraagd: “O.P.N.” (Ora pro nobis; Bid voor ons).

Het Genootschap bezat ook een devotiebeeld (gepolychromeerd, hout), in 1878 gebeeldhouwd door J. Thissen 6 jaar na de oprichting van de plaatselijke afdeling te Herentals. Ongetwijfeld heeft men geprobeerd de heilige een geïdealiseerd voorkomen te geven, maar door een gebrekkige kwaliteit staat hij er gevoelloos en onbeholpen bij. Zo’n (houten) beeld kan je moeilijk anders dan ‘houterig’ noemen.

Bij de ingang van deze noordkoorgang hangt het neogotische naambord van de leden, maar gezien het genootschap ca.1953 ophield te bestaan ten voordele van andere sociale bewegingen,  gebruikt men het naambord nu om de kruisjes van de overleden parochianen op te hangen. Een doodshoofd, gekruiste beenderen en een zandloper vormen de gebruikelijke attributen voor het ‘memento mori’ (gedenk te sterven). Maar nu wil men deze macabere voorstellingen hoopvol overstemmen door het toegevoegde opschrift bovenaan: “Onze doden leven”.

Toevallig was al eerder, vermoedelijk in het kader van de aankooppolitiek van Pastoor Van Kessel, een 17^de-eeuws schilderij in de kerk beland dat op dezelfde heilige betrekking heeft: De prediking van St.-Franciscus Xaverius. Het grote doek, nu nabij het glasraam, is waarschijnlijk afkomstig van een van de tientallen jezuïetenresidenties die in onze gewesten in 1773 opgeheven werden, waaronder Antwerpen, Lier en Mechelen. Het was een geliefd thema om de missiegedachte gaande te houden. Omwille van de figuren wordt soms gesuggereerd dat het werk uit de omgeving van Frans II Francken stamt.

Links leidt het zicht over een meer, een groot landhuis en een uitgestrekte vlakte naar het (perspectiefblauwe) gebergte aan de horizon. In contrast met dit vredige landschap ligt rechts een boslandschap met vooraan een grillige, knoestige boom. Op het middenplan staat de grote missionaris van Azië, traditioneel gekleed in jezuïetentoog met daarboven een lange rochet en een (rode) stola, gereed om te dopen. Met het kruisbeeld in de opgeheven hand predikt hij dat er dankzij Christus voor elke mens redding mogelijk is. De toehoorders van allerlei rang en stand reageren verschillend: sommigen kijken toe, anderen reageren onderling, of een, vooraan, denkt er goed over na. De kleine Zacheüs achterna – doen twee toehoorders extra moeite om van achter de menigte beter te kunnen horen: de ene trekt zich op aan de takken van de grote grillige boom en de andere klimt erin. Een papegaai kijkt toe terwijl andere exotische vogels ter hoogte van de heilige vliegen.